Obóz KZ Flossenbürg

Obóz koncentracyjny Flossenbürg został założony w maju 1938 r. w Bawarii koło miejscowości Weiden, kilkanaście kilometrów od granicy z Czechosłowacją, obok kamieniołomów granitu. Pierwszymi więźniami byli niemieccy opozycjoniści i kryminaliści. Po wybuchu II wojny światowej już jesienią 1939 r. przybywają pierwsze transporty z Polski., a później jeńców radzieckich. Obóz był stopniowo rozbudowywany. Obok baraków znajdował się plac egzekucji i krematorium.

Obóz posiadał około 70 podobozów, które odegrały ważną rolę w niemieckim przemyśle wojennym. Obok podstawowej produkcji w kamieniołomach plac apelowy KZ Flossebürg opuszczały codziennie dziesiątki komand do pracy w Flossebürg i bliżej położonych małych firmach, zakładach rzemieślniczych, gospodarstwach rolnych i prywatnych domach. Więźniowie zmuszani byli do morderczej pracy w przemyśle zbrojeniowym III Rzeszy, do produkcji amunicji i broni która skierowana była przeciw ich ojczystym krajom. Z usług SS KZ Flossebürg korzystał wielki przemysł min. zakłady produkujące samoloty bojowe, Flugzeugproduktion Messerschmitt GmbH. Firmy: Flick, Simens, Osram, Junkers.

W obozie koncentracyjnym KZ Flossenbürg, tak jak we wszystkich hitlerowskich obozach koncentracyjnych przeprowadzane były egzekucje skazanych przez Gestapo i sądy specjalne na karę śmierci przeciwników reżimu i członków zorganizowanego ruch oporu. Pierwsze masowe egzekucje przeprowadzono we wrześniu 1941 r., w ostatniej zamordowano 9 kwietnia 1945 r. 7 niemieckich przeciwników reżimu hitlerowskiego na czele z księdzem Dietrichem Bonhoefferem i Admirałem Wilhelmem Canarisem.

W kwietniu 1945 r. dowództwo obozu zarządziło ewakuację obozu. W Marszu Śmierci pomaszerowało 22.000. więźniów, z których w drodze zmarło około 7.000. Celem tych marszów był obóz koncentracyjny Dachau. 23 kwietnia 1945 r. obóz Flossenbürg został wyzwolony przez oddziały 358 pułku 90 dywizji piechoty Armii USA. W obozie znajdowało się wówczas 1.600 więźniów.

W okresie od 1938 do kwietnia 1945 r. w KZ Flossenbürg wg obecnych danych z KZ Gedenkstätte Flossenbürg, więzionych było około 100.000 więźniów, w tym 84.000 mężczyzn i 16.000 kobiet w tym 31 400 obywateli Polski. Liczba 30.000 śmiertelnych ofiar z 22 narodowości zamordowanych wyczerpującą pracą, chorobami i epidemiami, egzekucjami i w końcowym okresie ewakuacyjnymi „marszami śmierci” zawiera tylko przypadki udokumentowane. Do liczby ofiar trzeba doliczyć nie objętych dokumentacją obozową a zmarłych w pierwszych dniach, tygodniach, miesiącach po zakończeniu działań wojennych z powodu wycieczenia i chorób nabytych w czasie pobytu w obozie.
Inne dane mówią o 73.000 ofiar.

W „Dolinie śmierci” („Tal des Todes”) znajduje się 19 płyt kamiennych upamiętniających ofiary różnych narodowości. Jedna z nich poświęcona jest Polakom. W górnej części płyty wykuty polski orzeł w koronie, niżej liczba i tekst:

17 546
ZAMORDOWANYM WSPÓŁBRACIOM
i wdolnej części płyty:
NAUCZYCIELSTWO VIII OKRĘGU SZKOLNICTWA POLSKIEGO W NIEMCZECH

Liczba 17.546 polskich ofiar KZ Flossenbürg podawana oficjalnie w latach powojennych, obecnie zredukowana została do 8 000 tylko imiennie udokumentowanych polskich ofiar (info. KZ Gedenkstätte Flossenbürg).

Po byłym obozie koncentracyjnym KZ Flossenbürg pozostało niewiele. Baraki obozowe i mieszkalne załogi wartowniczej SS położone na zboczu wzgórza zostały zburzone w 1955 r. Na tym miejscu zbudowano osiedle domów mieszkalnych dla obywateli niemieckich wysiedlonych z terenów byłej III Rzeszy do Niemiec. Inne urządzenia i budynki służą różnym celom miejskim lub są w posiadaniu prywatnym. Również nadal wydobywany jest granit w kamieniołomie, który jest własnością prywatnej firmy

Na terenie byłego Obozu Koncentracyjnego Flossenbürg zachowała się droga-schody którą codziennie przemierzali więźniowie udający się do pracy w kamieniołomie, fragment baraku więziennego, w którym odtworzone zostały cele a w nich znalazła miejsce ekspozycja dokumentacyjna. Zachowały się trzy zbudowane z kamieni wieże strażnicze oraz krematorium z rampą do do transportu i piecem w którym palono zwłoki pomordowanych więźniów. W tzw. „Dolinie śmierci”, miejsca gdzie dokonywano egzekucji, znajduje się piramida przykryta ziemią, w której składano prochy spalonych w krematorium więźniów. Na piramidzie umieszczono tablicę z tekstem w kilku językach, również w języku polskim:

TU MASOWO ROSTRZELIWANO WIĘŹNIÓW

Przed tablicą, na trawniku ułożono trójkąt z płyt kamiennych (Winkel), symbol więźnia obozów koncentracyjnych który skierowany jest swoim ostrym końcem na miejsce dokonywania egzekucji przez rozstrzelanie.

3 maja 1945 r. na polecenie amerykańskich władz okupacyjnych mieszkańcy Flossenbürg pochowali w centrum miejscowości 18 zmarłych po wyzwoleniu więźniów tego obozu. Do czerwca 1946 r. miejsce ostatniego spoczynku na tym cmentarzu znalazło ponad 100 dalszych byłych więźniów. Polacy przebywający jeszcze w tym czasie w miejscowym obozie ewakuacyjnym dla tz. „Displaced persons” opracowali plan pomnika i urządzenia cmentarza wojennego w centrum miejscowości. 27 października 1946 r. nastąpiło uroczyste poświęcenie grobów i nowo wybudowanego pomnika i napisem łacińskim „consortes”, towarzysze.

W 1946 r. przebywający jeszcze na terenie byłego obozu byli więźniowie Polacy i Niemcy zainicjowali budowę kaplicy. Powstała z kamieni rozebranych wież strażniczych w 1948 r. W kaplicy znajdują się urny z prochami więźniów i ziemią z ich ojczystych krajów. Mury kaplicy zdobią kamienne tablice i inne elementy z symbolami państw z których pochodziły ofiary obozu. 25 mają 1947 r., litewski biskup Vinzenz Padolskis w asyście greko-katolickiego biskupa Paula Mellitiewa dokonał poświęcenia kaplicy.

W obrębie byłego obozu założono w 1957 r. cmentarz na którym pochowano w pojedynczych w większości bezimiennych grobach 5 000 ofiar podobozów KZ Flossenbürg i ofiary „marszów śmierci”.